Współczesna Rosja to temat równie rozległy jak rozległe jest to euro-azjatyckie państwo. Napisano wiele książek i artykułów prasowych, poświęcono liczne spotkania naukowe żeby odpowiedzieć sobie na pytanie- jaki jest portret dzisiejszej Rosji? Nie zaskoczę Państwa, bo oczywiście nie ma na to jednoznacznej odpowiedzi. Sami naukowcy dochodzą do różniących się od siebie, często sprzecznych wniosków nawet w najbardziej elementarnych kwestiach, które powinny mieć jedną nie budzącą sporów odpowiedź. W takim razie jak przeciętny obserwator życia politycznego może poradzić sobie z tym zagadnieniem? Myślę, że może i to nawet dobrze, jeśli jest mieszkańcem kraju, który od zawsze był związany w sposób pośredni lub co gorsza bezpośredni z Federacją Rosyjską. Polska znajduje się w centrum Europy, brzmi to jak truizm i rzeczywiście nim jest, jednak warto sobie po raz kolejny powtórzyć, że w związku z tym interesy ważnych krajów dotyczą także naszego państwa. Mam tu na myśli dwóch najważniejszych sąsiadów czyli Niemcy i Rosję.
Ta praca ma za zadanie pokazać jakie znaczenie dla nas ale także dla całego świata ma Rosja, współcześnie dużo mniejsze niż dawniej ale jednak. Ten kraj nie już tym imperialistycznym olbrzymem co jeszcze kilka dekad temu i mam tu na myśli głównie znaczenie polityczne. Jego miejsce zajął szereg innych państw wymienić można tu chociażby Chiny, Indie, Brazylię. Oprócz tego istnieją jeszcze inni kluczowi gracze, którzy dla nikogo nie są niespodzianką- Stany Zjednoczone i Unia Europejska. Dla Rosji ze względu na strategiczne interesy najważniejsze są USA, UE i ChRL. Rosja posiada wiele cech, które w praworządnym kraju stanowiłyby o jego sile i potencjale ekonomicznym jednak u naszego największego sąsiada delikatnie mówiąc są one wykorzystywane w sposób w jaki wykorzystywane być nie powinny, są to: olbrzymi obszar geograficzny jaki zajmuje, złoża surowców naturalnych (w tym największe rezerwy gazu ziemnego na świecie), głowice nuklearne oraz członkostwo w organizacjach o znaczeniu międzynarodowym. Rosja jest modelowym przykładem jak nie należy rządzić krajem. Jest niesamowicie skorumpowana gdzie silna władza centralna i brak samorządności utrwala dysproporcje między obywatelami. W takich warunkach bogactwo, kreatywność i inspiracje nie mogą się zrodzić gdyż brakuje międzyludzkiej solidarności. Skutkiem tego jest brak mobilizacji zarówno ekonomicznej jak i ideologicznej do walki o pozycję hegemona już nie w skali globalnej ale przynajmniej tej regionalnej.
Postaram się wymienić kilka czynników (a następnie po krótce je scharakteryzować), które mają olbrzymi wpływ na funkcjonowanie państwa rosyjskiego. Korupcja, surowce naturalne, apatyczne społeczeństwo, nowe technologie, polityka międzynarodowa. Korupcja- to słowo, które w Rosji jest odmieniane przez wszystkie przypadki. W największych miastach czyli Moskwie i Petersburgu proceder ten urósł do absurdalnych rozmiarów. Jej uczestnikami są już nie tylko oligarchowie, którzy w nie wiadomo jaki sposób dorobili się ogromnych fortun ale także zwykli obywatele. Koperta wręczana nauczycielce w zamian za przyjęcie dziecka do przedszkola nikogo nie dziwi. Tacy łapówkarze mieszkają później w elitarnych dzielnicach, jeżdżą luksusowymi autami i stołują się w najlepszych restauracjach. NotabeneMoska jest miastem liczącym najwięcej miliarderów na świecie i ta liczba ciągle rośnie. Z drugiej strony mamy obraz zupełnie inny. Oligarchowie, którzy nie podporządkowali się władzy są skazani na więzienie jak Michaił Chodorkowski lub emigrację- Borys Bieriezowski. Intratne stanowiska gospodarcze są obsadzane według klucza lojalności wobec władzy nie zaś doświadczenia w danym biznesie. Konkluzja może być tylko jedna albo zapłacisz i będziesz współpracować albo nie masz tu czego szukać.
Rosja jest specyficznym krajem. Jej gospodarka opiera się w znacznej mierze na eksporcie surowców naturalnych, co nie może stworzyć stabilnej sytuacji gospodarczej. Moim zdaniem to spowoduje, że nasz sąsiad napotka na liczne problemy związane z cieszącym się złą sławą globalnym kryzysem. Opieranie funkcjonowania całego aparatu państwa na jednej gałęzi gospodarki bez stosownej dywersyfikacji jest kompletnym nonsensem, który w dłuższej perspektywie będzie niósł ze sobą liczne reperkusje. A propos surowców naturalnych należy wspomnieć o związanej z nimi polityce międzynarodowej, co tyczy się w bezpośredni sposób naszej ojczyzny. Gazociąg Nord Stream budził liczne kontrowersje nie tylko w Polsce ale też w innych krajach. Pomimo tego Rosjanie i Niemcy nie mieli problemów żeby doprowadzić swój plan do końca, to oczywiście ich sprawa na co przeznaczają własne pieniądze jednak kilkakrotne przepłacanie za inwestycję, którą można było zrealizować znacznie niższym kosztem musi budzić co najmniej pewne podejrzenia. Dlatego też pierwszą decyzją ministra spraw zagranicznych Radosława Sikorskiego na posiedzeniu Rady Ministrów nowego rządu powinno być postulowanie umocnienia alternatywnych wobec dostaw z Rosji źródeł pozyskiwania surowców. Mam świadomość, że nie jest to decyzja jednoosobowa i łatwa jednak szalenie ważna, bo surowce czego wydaje się Miedwiediew i Putin nie rozumieją lub zrozumieć nie chcą, są po to żeby wykorzystywać je w sposób gospodarczy nie zaś polityczny.
W ciągu ostatniego stulecia liczba ludności na świecie rosła w dużym tempie. Tylko w ostatnich kilkunastu latach przybyło miliard ludzi. Obecnie ta liczba wynosi blisko 7 miliardów, a jak na tym tle wygląda sytuacja demograficzna Federacji Rosyjskiej? Mówiąc w sposób najbardziej obrazowy jest to równia pochyła, a prognozy na przyszłość nie nastrajają optymistycznie, według badań wyspecjalizowanych ośrodków liczba Rosjan do roku 2025 ma spaść o kilka lub też kilkanaście milionów. W zasadzie taki a nie inny wynik dziwić nie może bo nieodłącznie z sytuacją demograficzną wiąże się sytuacja społeczna, która krótko mówiąc jest beznadziejna. Owszem istnieją obszary, uprzednio już wspomniane takie jak Moskwa i Petersburg gdzie życie jest na wysokim poziomie ale są też obszary skrajnej biedy. Liczne badania wskazują na to, że w Rosji w gruncie rzeczy nie ma klasy średniej. Uprzywilejowane warstwy, które podejmują najważniejsze decyzje stanowią jedynie do 5% społeczeństwa. Większość obywateli to apatyczna grupa o niskich dochodach i niewielkich aspiracjach, podatna na manipulacje. Z jednej strony takie zachowanie w kraju do nie dawna totalitarnym nie jest niczym nowym, bo rzesze ludzi boją się wszechobecnej władzy, z drugiej jednak strony bez nowoczesnego społeczeństwa, które opiera się na wiedzy można pożegnać się z mocarstwowymi ambicjami. Federacja Rosyjska jest sporą gospodarką, zajmuje dziesiąte miejsce na liście najbogatszych państw świata pod względem wytwarzanego PKB, co sprawia, że ma relatywnie duży potencjał ekonomiczny, który można by dobrze zainwestować. Jednakże zwiększanie kontroli i obecność państwa w gospodarce ogranicza swobodę działania i rozwój prywatnych przedsięwzięć biznesowych.
Powszechnie wiadomym jest fakt, że o sile danego kraju stanowią nowe technologie. Również Rosja ma aspiracje w tym kierunku. Niedaleko Moskwy ma powstać odpowiednik amerykańskiej Doliny Krzemowej, której zakończenie budowy jest przewidziane do 2015 r. przy pomocy globalnych koncernów informatycznych i finansowych. Projekt jest jak najbardziej słuszny i również nasze władze powinny skorzystać z niektórych dobrych pomysłów Kremla, tym bardziej, że finansowo sprostalibyśmy temu zadaniu, biorąc pod uwagę jak duże pieniądze, są przeznaczone na cele mające niewiele wspólnego z przemyślaną polityką. Wszyscy znamy historie państw, które chciały utrwalić swą potęgę polityczną za pomocą agresji i działań wojennych w wyniku czego ostatecznie ponosiły klęskę, natomiast te które opierały swoje funkcjonowanie na postępie technologicznym a co za tym idzie ekonomicznym osiągały sukces. Rosja mogła bazować na sowieckim wykształconym społeczeństwie . Jednak tak się nie stało zamiast tego oparto gospodarkę na surowcach co nie daje długofalowego silnego rozwoju. Kremlowscy decydenci powinni skupić się na tym aby szukać alternatywnych wobec sektora naftowo-gazowego źródeł wzrostu gospodarczego. Podsumowując wątek nowoczesnych technologii, wszystkie ambitne państwa powinny je rozwijać gdyż kreują naszą rzeczywistość.Bez prężnych ośrodków naukowo-badawczych nie ma co marzyć o modernizacji kraju bo to one na całym świecie przyciągają elity intelektualne, których zbiorowy wysiłek warunkuje postęp.
Kremlowska polityka międzynarodowa to temat na oddzielne opracowanie, jednak bez niej żadna analiza Rosji nie będzie pełna. Rosja ma interesy w zasadzie na całym świecie. Patrząc na zachód od Moskwy widzimy dziwny twór polityczny jakim jest Unia Europejska, ciągle miotająca się między różnego rodzaju kryzysami- politycznymi, gospodarczymi czy tożsamościowymi. Jednak będąca kuszącym partnerem bo wytwarza znaczną część globalnego PKB. Co warto zauważyć rosyjskie koncerny mogą tam liczyć na takie traktowanie na jakie nie mogą np. amerykańskie. Mam tu oczywiście na myśli Gazprom wykorzystywany jako instrument gry politycznej. Na południowym wschodzie Azji są Chiny, druga gospodarka świata, która według wielu ekonomistów w przeciągu stosunkowo niedługiego czasu powinna wyprzedzić amerykańską. Te prognozy są często rozbieżne dlatego też nie chce tutaj wpisywać bliżej określonych dat, bo to wróżenie z fusów. Moskwa we współpracy z Pekinem musiałaby przyjąć to mniej eksponowane miejsce, bo oprócz zaplecza surowcowego nie odgrywałoby większej roli. Po drugiej stronie Pacyfiku znajduje się odwieczny rywal czyli Stany Zjednoczone, niedawny „Reset” z USA miał wymazać dawne zaszłości na ile to pomogło niech każdy sobie odpowie sam. Rosja dla USA jest ważna pod względem położenia geopolitycznego. Stacjonują tam przecież amerykańskie wojska, które później są transportowane do Afganistanu. Ważne jest też bliskie położenie Iranu mającego plany nuklearne.
Świat obecnie zmienia się szybciej niż kiedykolwiek w historii. Tylko kraje z nowoczesnym, dobrze wykształconym społeczeństwem są w stanie przeciwstawiać się wszystkim trudnościom stojącym na drodze do rozwoju. Atmosfera wolności, różnorodność i dynamizm to immanentne cechy globalnych potęg i w tym miejscu możemy zadać sobie pytanie, czym tak właściwie jest współczesna Federacja Rosyjska, czy ma cos wspólnego z tymi cechami? Moim zdaniem jest przede wszystkim krajem wielu skrajności, źle zarządzanym, nieefektywnym o dużym lecz niewykorzystywanym szeroko rozumianym potencjale.
